Η μνήμη των θεσμών και η βιολογία της δημόσιας διοίκησης - Του Κωστα Καραταρακη

Στη συζήτηση περί κατάργησης της μονιμότητας στο Δημόσιο, συχνά παραβλέπεται ένας παράγοντας που δεν καταγράφεται σε πίνακες κόστους- οφέλους: η θεσμική μνήμη. Πρόκειται για τη συλλογική εμπειρία, την επαγγελματική κουλτούρα και την άτυπη γνώση που ενσαρκώνεται σε έναν οργανισμό με σταθερό και έμπειρο προσωπικό. Αυτή η θεσμική μνήμη δεν κωδικοποιείται εύκολα, αλλά μεταδίδεται με τρόπο ζωντανό και βιωματικό - ακριβώς όπως συμβαίνει με την κουλτούρα σε μια ανθρώπινη κοινότητα.

Αν αναζητήσουμε αναλογίες στη βιολογία, η θεσμική μνήμη μοιάζει περισσότερο με τη λαμαρκική παρά με τη δαρβινική αντίληψη της εξέλιξης. Ο Λαμάρκ υποστήριζε ότι οι οργανισμοί μεταβιβάζουν στους απογόνους τους χαρακτηριστικά που αποκτούν κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Με ανάλογο τρόπο, οι θεσμοί -όπως ένα νοσοκομείο, ένα σχολείο ή μια υπηρεσία- μεταβιβάζουν άτυπα «επίκτητα» χαρακτηριστικά: τρόπους εργασίας, αντανακλαστικά, δεξιότητες και επαγγελματική ηθική.

Σε αντίθεση με έναν οργανισμό που βασίζεται σε τυπικά εγχειρίδια ή σε ένα θεσμικό «DNA», οι θεσμοί που λειτουργούν με μονιμότητα, διατηρούν και μεταδίδουν λειτουργική γνώση. Οι δημόσιες υπηρεσίες που βασίζονται σε διαρκώς εναλλασσόμενο προσωπικό χάνουν αυτή την οργανική συνέχεια, με αποτέλεσμα να «ξαναμαθαίνουν» κάθε φορά τη λειτουργία τους, από το μηδέν.

Ο βιολόγος Richard Lewontin (1929–2021), γνωστός για την κριτική του στον γενετικό ντετερμινισμό, θα αναγνώριζε εύκολα σε αυτή την έννοια της θεσμικής μνήμης μια αλληλεπίδραση οργανισμού–περιβάλλοντος. Όπως έγραφε, οι οργανισμοί δεν είναι απλά προϊόντα του γενετικού τους υλικού, αλλά προκύπτουν από τη συνεχή αλληλεπίδραση με το περιβάλλον τους. Το ίδιο ισχύει και για τους θεσμούς: δεν «λειτουργούν» από μόνοι τους, αλλά συγκροτούνται από την πράξη των ανθρώπων που τους κατοικούν και τους υπηρετούν.

Η απώλεια της θεσμικής μνήμης -δηλαδή η αποδιάρθρωση της μονιμότητας- δεν σημαίνει φρεσκάδα ή καινοτομία. Σημαίνει αποκοπή από τη συνέχεια και τη συλλογική μάθηση. Σημαίνει έναν θεσμό που κάθε φορά ξαναγεννιέται σαν λωτοφάγος: χωρίς παρελθόν, και άρα χωρίς βάθος.

Συμπεράσματα

Η μονιμότητα δεν είναι απλώς εγγύηση ατομικής ασφάλειας. Είναι μηχανισμός κοινωνικής μάθησης. Είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο ένας θεσμός μεταβιβάζει -όχι με αποφάσεις και εγκυκλίους, αλλά με παράδειγμα και πράξη- την ιστορικότητά του και την ικανότητά του να εξελίσσεται με συνέχεια.

Η κατάργησή της ισοδυναμεί με θεσμική αμνησία. Και σε μια κοινωνία με ιστορικές πληγές και νέες κρίσεις, η απώλεια της μνήμης δεν είναι πρόοδος. Είναι κίνδυνος.

Ενδεικτικά:

• Richard Lewontin, The Triple Helix: Gene, Organism, and Environment, Harvard University Press, 2000.

• OECD (2023). Public Employment and Management 2023. https://www.oecd.org/publications/public-employment-and-management-2023-a8f17605-en.html

• ILOSTAT (2023). Who powers the publicsector? https://ilostat.ilo.org/blog/who-powers-the-public-sector

• ILO (2024). World Employment and Social Outlook – Trends 2024. https://www.ilo.org/global/research/global-reports/weso/trends2024

Καραταράκης Κώστας, παθολόγος

Άγιος Νικόλαος, 23 Μαΐου 2025

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο σημερινό φύλο της εφημερίδας ΑΝΑΤΟΛΗ

Video: η ομιλία του προέδρου του συλλόγου εργαζομένων ΓΝΑΝ στο 17ο συνέδριο της ΠΟΕΔΗΝ

Προκήρυξη - πρόσκληση εκλογών για την ανάδειξη των μελών του επιστημονικού συμβουλίου του ΓΝΑΝ -υποβολή υποψηφιοτήτων μέχρι τη Δευτέρα 26/5/25

 
Για να δείτε την προκήρυξη - πρόσκληση εκλογών για την ανάδειξη των μελών του επιστημονικού συμβουλίου του ΓΝΑΝ πατήστε ΕΔΩ. 

Υποβολή υποψηφιοτήτων μέχρι τη Δευτέρα 26/5/25

Κοινή ανακοίνωση σχετικά με τη συζήτηση περί άρσης της μονιμότητας στο Δημόσιο

 

Σχετικά με τη συζήτηση περί άρσης της μονιμότητας στο Δημόσιο

Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων αποτελεί θεμελιώδη εγγύηση για την λειτουργία ενός αμερόληπτου και ανεξάρτητου δημόσιου τομέα, απαλλαγμένου από πολιτικές ή πελατειακές πιέσεις.

Καθιερώθηκε με τη συνταγματική αναθεώρηση του 1911, υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, στα πλαίσια της προσπάθειας αστικού εκσυγχρονισμού της χώρας που ακολούθησε το Κίνημα στο Γουδί (1908). Στόχος, η προστασία των εργαζομένων από αυθαίρετες απολύσεις και η θωράκιση της δημόσιας διοίκησης απέναντι στην κομματική χειραγώγηση.

Η σημερινή προσπάθεια αποδυνάμωσης ή κατάργησής της δεν συνιστά πρόοδο. Αντιθέτως, αποτελεί οπισθοδρόμηση προς την πλήρη επικράτηση ενός  κράτους πελατειακών εξαρτήσεων και κομματικά ελεγχόμενων διορισμών, που υπονομεύουν την θεσμική συνέχεια, την διαφάνεια και την αξιοπιστία της διοίκησης.

Θα πρέπει βέβαια να ξεκαθαριστεί και το εξής: υπάρχει σε μεγάλο τμήμα της κοινωνίας η εικόνα ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν απολύονται ότι και αν κάνουν. Αυτό δεν ισχύει. Υπάρχει πειθαρχικό δίκαιο και όταν κάποιοι εργαζόμενοι παραβαίνουν τα οριζόμενα από το δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα με σοβαρά παραπτώματα, ακολουθούνται οι προβλεπόμενες διαδικασίες και απολύονται. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι εντός του 2024 απολύθηκαν 3 μόνιμοι εργαζόμενοι του Νοσοκομείου Αγ. Νικολάου, μετά από σχετικές αποφάσεις του πειθαρχικού συμβουλίου.

Οι προπαγανδιστικές τακτικές μέσω του κοινωνικού αυτοματισμού και η χρήση δημοσκοπήσεων που προβάλλονται μεθοδικά στον ημερήσιο Τύπο και τα ΜΜΕ δεν μπορούν να αποκρύψουν την ουσία:  η αξιοκρατία, η λογοδοσία και η αποτελεσματικότητα στο δημόσιο δεν επιτυγχάνονται με εργασιακή επισφάλεια και άρση της μονιμότητας, αλλά με αντικειμενικά και σταθερά θεσμικά εργαλεία ελέγχου.

Δηλώνουμε την κατηγορηματική μας αντίθεση σε οποιαδήποτε προσπάθεια υπονόμευσης της μονιμότητας, που ισοδυναμεί με πλήρη επικράτηση του κομματικού κράτους  και υπερασπιζόμαστε το Δημόσιο Σύστημα Υγείας ως θεσμό που υπηρετεί το κοινωνικό σύνολο και όχι τα συγκυριακά συμφέροντα κάθε κυβέρνησης.

ΔΣ Ένωσης Νοσοκομειακών γιατρών Λασιθίου 

ΔΣ συλλόγου εργαζομένων Γενικού νοσοκομείου Αγίου Νικολάου 

ΔΣ συλλόγου εργαζομένων Γενικού Νοσοκομείου Κ.Υ.  Σητείας 

ΔΣ συλλόγου εργαζομένων Γενικού Νοσοκομείου Κ.Υ. Ιεράπετρας 

ΔΣ συλλόγου εργαζομένων Γενικού Νοσοκομείου Κ.Υ. Νεάπολης " Διαλυνακειο"

ΔΣ συλλόγου νοσηλευτών ΕΣΥ ν. Λασιθίου 

Σις 27/5/25 θα γίνει η αποπληρωμή των πρόσθετων αμοιβών (νυχτερινά, αργίες, υπερωρίες) και των εφημεριών Απριλίου 2025

 

Σις 27/5/25 θα γίνει η αποπληρωμή των πρόσθετων αμοιβών (νυχτερινά, αργίες, υπερωρίες) Απριλίου 2025.

Για τους Ιατρούς, στις 27/5/25 θα γίνει η αποπληρωμή των εφημεριών Απριλίου 2025 και θα πληρωθεί και η περικοπή 6% που  είχε γίνει στις εφημερίες Μαρτίου 

Ακόμη θα πληρωθούν οι επιπλέον εφημερίες (250αρια) που λαμβάνουν συγκεκριμένες ειδικότητες, από τον Οκτώβριο 2024 ως το Μάρτιο 2025.

Ευχαριστούμε πολύ όσους προσπαθούν για το συντομότερο της καταβολής (τμήμα οικονομικών, γραμματεία ΔΣ, νοσηλευτική υπηρεσία, γραφείο μισθοδοσίας, Γραφείο Προσωπικού).